Μια απλή, σύντομη ερμηνεία της “Φουέντε Οβεχούνα” του Λόπε δε Βέγα
Η κύρια θεματική του έργου είναι η επανάσταση των χωρικών της Φουέντε Οβεχούνα εναντίον του δυνάστη ταξιάρχη Γκομέθ και η βάρβαρη δολοφονία του ως τιμωρία για τα εγκλήματα του. Στο έργο κυριαρχούν κυρίως δραματικά στοιχεία αλλά δεν λείπουν και κάποια κωμικά. Το έργο ξεκινά με μια δραματική σκιά, την απειλή του γυρισμού του ταξιάρχη Γκομέθ, ενός ανθρώπου που όλοι μισούν και όλοι φοβούνται στο μικρό χωριό Φουέντε Οβεχούνα. Η πορεία του Γκομέθ σε όλο το έργο είναι κωμικοτραγική. Από τη μια σκορπάει τρόμο και αηδία όταν παρενοχλεί σεξουαλικά γυναίκες, όταν βασανίζει αγρότες ή καταπατά περιουσίες. Δηλώνει πως οι γυναίκες πρέπει να του φέρονται σαν να είναι αφέντης τους και οι άντρες να υπακούν τους κανόνες του. Με αυτόν τον τρόπο χτίζει ο ίδιος την τελική εξέγερση εναντίον του. Παράλληλα είναι ένας θρασύδειλος που για να μην παραδεχτεί τον φόβο του θα δηλώσει δημόσια πως χτύπησε τον Φροντόσο και του χάρισε τη ζωή από έλεος, ενώ τα γεγονότα είναι πολύ διαφορετικά. Όπως λέει και ο Πούχνερ (1984: 125) ο Γκομπέθ απέχει τόσο πολύ από το ιδανικό πρότυπο ανθρώπου που διαλύει τη δραματική ένταση και συχνά προκαλεί το γέλιο και την ανακούφιση των θεατών, αφού ξέρουν πως και οι ίδιοι αλλά και ο οποιοσδήποτε άνθρωπος είναι πολύ καλύτεροι του. Παρόμοια συναισθήματα προκαλούν και οι ακόλουθοι του Ορτούνιο και Φλόρες οι οποίοι κολακεύουν με κωμικό και γλοιώδη τρόπο τον Γκομέθ, επιτίθενται με βάρβαρο τρόπο σε γυναίκες για να τις πάρουν στον πύργο του ταξιάρχη και να δεχθούν σεξουαλικά βασανιστήρια, κι άλλοτε σε άντρες που δε δείχνουν υπακοή. Όταν όμως έρχονται οι στιγμές κρίσης όπως στην τελική μάχη, τρέμουν κωμικά για τη ζωή τους και είναι πρόθυμοι να παραδοθούν ή να βοηθήσουν τους αποστάτες για να γλιτώσουν.
Από την άλλη έχουμε τους κατοίκους του χωριού, τον γενναίο Φροντόσο που δείχνει να μη φοβάται κανέναν, αλλά πληγώνεται σαν παιδί με μάλλον κωμικό τρόπο όταν απορρίπτει τον έρωτα του η Λαουρένθια. Δε διστάζει να τα βάλει με τον Γκομέθ για να τη σώσει από τις σεξουαλικές επιθέσεις που της κάνει και με κωμικοτραγικούς διαλόγους του χαρίζει τη ζωή – παρ’ όλο που επιθυμεί τον θάνατο του – γιατί όπως λέει δεν είναι φονιάς. Μία από τις πιο κωμικές και συγκινητικές σκηνές είναι αυτή που ζητά το χέρι της Λαουρένθιας από τον πατέρα της και παρ’ όλη τη σκιά του πολέμου που πέφτει πάνω από το χωριό, δυο οικογένειες πλημμυρίζουν από χαρά.
Το έτερον ήμισυ του Φροντόσο, η ασυμβίβαστη Λαουρένθια είναι μια επαναστατική γυναικεία φιγούρα η οποία πιστεύει πως η τιμή και η ελευθερία του χωριού είναι το παν. Γίνεται ένα από τα μεγαλύτερα θύματα του Γκομέθ, καθώς βιάζεται την ημέρα του γάμου της από εκείνον, αλλά είναι και η βασική υποκινήτρια της μεγάλης εξέγερσης εναντίον του. Με μια ομιλία συγκλονιστικής ρητορικής κατά την οποία αποκαλεί τον πατέρα της και τους άντρες του χωριού πρόβατα και δειλούς που δε έχουν τιμή και ανδρεία, αφού ούτε την ίδια, ούτε κανέναν άλλον υπερασπίστηκαν, πυροδοτεί τις καρδιές όλων να επαναστατήσουν (Πουχνέρ, 1984: 129).
Η σκηνή του γάμου των Φροντόσο-Λαουρένθια είναι η πιο κωμική του έργου αλλά σίγουρα και μία από τις πιο δραματικές. Όλο το χωριό γλεντά, ο καλός φίλος του ζευγαριού Μένγκο, ο οποίος μπλέκει σχεδόν συνέχεια σε κωμικές καταστάσεις μονοπωλεί το ενδιαφέρον όλων των καλεσμένων. Με τις κουταμάρες και τους μορφασμούς του, σκορπάει την ευθυμία, ενώ διαρκώς χαϊδεύει τα μαστιγωμένα οπίσθια του, μετά από μια φρικτή δραματική τιμωρία που υπέστη από τον Γκομέθ, όταν πήγε να σώσει συχωριανές του από βέβαιο βιασμό. Πειράζει κωμικά τον γαμπρό και τη νύφη που καταφτάνουν από την εκκλησία και με τον Φροντόσο κάνουν συναγωνισμό ποιος θα κοροϊδέψει καλύτερα τον Γκομέθ. Η αναφορά του ονόματος του ταξιάρχη στον γάμο εισπράττεται από κάποιους ως κακός οιωνός και λίγο μετά τα αρνητικά προαισθήματα επιβεβαιώνονται αφού καταφτάνει ο Γκομέθ με τον στρατό και αρχίζει τις συλλήψεις. Ο Δε Βέγα χρησιμοποιώντας το στοιχείο της έκπληξης (Πουχνέρ, 1984: 124) μετατρέπει ένα γαμήλιο πανηγύρι, σε οδυνηρή τιμωρία για όλο το χωριό.
Η επανάσταση των χωρικών και η δολοφονία του Γκομέθ γίνονται μέσα σε δραματικές σκηνές γεμάτες βία και τρόμο. Έχοντας ως σύνθημα το θάνατο των βασανιστών τους και τη δικαιοσύνη στο όνομα του βασιλιά τους Φερδινάνδου, τον οποίο νιώθουν υποστηρικτή τους, εκδικούνται με τη δύναμη της μάζας το άδικο και διασφαλίζουν το καλό όνομα του βασιλιά έναντι στη διεφθαρμένη φεουδαρχία της εποχής (Morley, 1936: 310).
Η τελική δραματική σκηνή αποτρόπαιου βασανισμού διαφόρων χωρικών από τον εκπρόσωπο του βασιλιά, Δον Μανρίκε και τον βασιλικό στρατό, αναδεικνύει την ηρωική άρνηση των χωρικών να ομολογήσουν έναν και μοναδικό υπεύθυνο για τον θάνατο του Γκομέθ. Η σωτήρια έλευση του βασιλιά και της βασίλισσας στο χωριό φέρνει την πολυπόθητη ηρεμία στους κατοίκους του. Η βασιλική επιείκεια απέναντι στην εξέγερση τους τους δίνει το δικαίωμα να ελπίζουν σε μια καλύτερη μεταχείριση τους από το σύγχρονο ισπανικό κράτος (Mitchell, 1991: 522). Το αιφνιδιαστικό αίσιο φινάλε διαλύει την προϋπάρχουσα δραματική ένταση και αφήνει το έργο να τελειώσει με κωμικό τρόπο (Πουχνέρ, 1984: 124).
Βιβλιογραφία:
Δε Βέγα, Λ. Φουέντε Οβεχούνα. Αθήνα: Πατάκης.
Mitchell, A. 1991. “Fuente Ovejuna by Lope de Vega and Adrian Mitchell”, Theatre Journal, 43 (4): 521-522.
Morley, G. 1936. “Fuente Ovejuna and its theme parallels”. Hispanic Review 4 (4): 303-311.
Πούχνερ, Β. 1984. Ο χρυσός αιώνας και η πολιτική: Η τυρρανοκτονία στο έργο Fuente Ovejuna του Lope de Vega www.eclass.uoa.gr 8 Δεκεμβρίου 2019 (https://eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/THEATRE310/09.%20%CE%A0%CE%BF%CF%8D%CF%87%CE%BD%CE%B5%CF%81%20-%20%CE%A6%CE%BF%CF%85%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%B5%CE%BF%CE%B2%CE%B5%CF%87%CE%BF%CF%8D%CE%BD%CE%B1.PDF)
