Πριν λίγο ολοκλήρωσα ένα από τα σπουδαιότερα έργα της κρητικής “μεσαιωνικής” λογοτεχνίας, την τραγωδία του Χορτάτση με τίτλο “Ερωφίλη”. Για να είμαι ειλικρινής, πριν ξεκινήσω θεατρικές σπουδές δεν είχα κατά νου να διαβάσω το συγκεκριμένο έργο το οποίο κατά πολλούς θεωρείται ένα “λογοτεχνικό μνημείο”. Χαίρομαι που διάβασα την ελληνική εκδοχή του “Ρωμαίου και της Ιουλιέτας” και το βιβλίο στο οποίο βασίστηκε το μεταγενέστερο – και αρκετά πιο γνωστό στο ευρύ κοινό – έργο του Βιτσέντζου Κορνάρου “Ερωτόκριτος”.
Δε θα μπω σε ιστορικές λεπτομέρειες για την “Ερωφίλη” αφού όσοι προμηθευτούν ένα αντίτυπο του έργου από τις εκδόσεις “στιγμή”, θα έχουν την ευκαιρία να διαβάσουν μια εκτενή και αρκετά πλήρη ανάλυση της ιστορικής πορείας του έργου, της ταυτότητας του συγγραφέα του και των διαφόρων – λιγότερο ή περισσότερο αξιόλογων – εκδόσεων του μέχρι σήμερα.
Θεωρώ πως αξίζει ν’ αναφερθώ στο βασικό χαρακτηριστικό του έργου, το οποίο είναι το δυνατό και ταυτόχρονα το αδύναμο του σημείο: ο λυρικός – ποιητικός χαρακτήρας του. Μπορεί η “Ερωφίλη” να έχει όλα εκείνα τα στοιχεία της τραγωδίας και να υπάγεται στα θεατρικά αναγνώσματα, αλλά επί της ουσίας είναι ένα μεγάλο ποίημα γραμμένο σε δεκαπεντασύλλαβο, το οποίο έχει τόσο στοιχεία της ευρύτερης ελληνικής γλώσσας όσο και της κρητικής διαλέκτου της τότε εποχής. Οι στίχοι του που συχνά ξεχειλίζουν από ομορφιά και πάθος, γίνονται συχνά δυσνόητοι και απαιτούν να ξανά διαβαστούν προκειμένου να γίνει αντιληπτό το πλήρες νόημα τους. Δεν πρόκειται για ένα “εύκολο” έργο το οποίο διαβάζεται μονορούφι, αλλά για μια ιστορία που απαιτεί την προσοχή, τη συγκέντρωση, γενικότερα πιο σύνθετες δεξιότητες του αναγνώστη. Έχετε λοιπόν υπόψιν σας πως δεν πρόκειται για ένα “ελαφρύ” ανάγνωσμα, μια απλοϊκή ιστορία αγάπης, με άδοξο τέλος, κάπου στον 16ο αιώνα. Η απαιτούμενη προσήλωση προκειμένου να διαβαστεί όπως πρέπει το έργο ενδέχεται κάποιες φορές να σας κουράσει, ενώ οι ιδιωματισμοί της κρητικής διαλέκτου ίσως κάποιες φορές αποσυντονίσουν τον ρυθμό ανάγνωσης σας. Ο Χορτάτσης επίτηδες έγραψε το έργο του με μη απλοϊκό λόγο (αναλυτικές πληροφορίες θα βρείτε στα εισαγωγικά του βιβλίου), κι ενώ δημιούργησε κάτι σπουδαίο, ταυτόχρονα με τον πλουραλισμό στις εκφράσεις του και με κάποιες – ίσως ενοχλητικές – επαναλήψεις συναισθημάτων των ηρώων και γεγονότων της τραγωδίας, έφερε τους αναγνώστες ανά τους αιώνες σε μια σχεδόν διαρκή πρόκληση ορθής ανάγνωσης και αφομοίωσης της “Ερωφίλης”.
Παρ’ όλες τις προαναφερθείσες προκλήσεις, η “Ερωφίλη” δεν παύει να είναι μια τραγωδία αντάξια των αρχαίων ελληνικών τραγωδιών. Τόσο το πρωταγωνιστικό ζευγάρι (Ερωφίλη και Πανάρετος), όσο και οι δευτερεύοντες χαρακτήρες (Φιλόγονος, Χρυσόνομη κλπ.) είναι ολοκληρωμένοι, δρουν υπέρ του σκοπού της τραγωδίας κι αναπόφευκτα του τραγικού φινάλε και καταφέρνουν να οδηγήσουν τους αναγνώστες – με διαρκώς αυξανόμενη ένταση κι ενδιαφέρον – στην λύση του έργου και στην κάθαρση που αρμόζει κι ακολουθεί τις τραγικές συγκρούσεις. Το έργο του Χορτάτση είναι γεμάτο εικόνες, μεταφορές, έντονα συναισθήματα και μια “σκοτεινή” και δύσκολη ως το τέλος πλοκή. Αξίζει την υπομονή σας και τον χρόνο σας εάν είστε έτοιμοι να βυθιστείτε σε μια άλλη εποχή και διάλεκτο, αλλά παράλληλα σε μια διαχρονικά αξιόλογη ιστορία.
